DIT KAN NIET WAAR ZIJN

Joris Luyendijk is een man met een missie, een journalist om fier op te zijn en te koesteren. Wat startte met een blog voor The Guardian, tikte vorige week (tijdelijk) af met 250.000 verkochte exemplaren en het winnen van de begeerde NS Publieksprijs (74.000 stemmers) waarvoor ook Alexander Münninghoff, Adriaan van Dis, Annegreet van Bergen, Esther Verhoef en (als enige Belgische) Griet Op De Beeck  in aanmerking kwamen.

‘Dit kan niet waar zijn’, heet zijn boek. Het is onthullend, verbijsterend, beangstigend wat antropoloog-journalist Joris Luyendijk vertelde - ik ging naar hem luisteren in UGent - over de amorele bankenwereld van the City, waar hij 4 jaar werkte. Hij geeft een interessant maar huiveringwekkend beeld van het gedrag en de houding van mensen in de bancaire wereld daar… maar dus ook bij ons. Verplichte lectuur voor politici én burgers.

Welk beeld schept hij van de mensen die er werken? Van mensen die 80 uur per week werken, geen relatie en geen vrienden hebben, zich willen meten, zoveel meer verdienen als de rest (factor 10) niet uit hebzucht, neen: het is een spel, een verslaving. Er is een enorme kloof tussen hen en de rest van de samenleving. Kinderen gaan naar dure scholen, hun huis is peperduur, ze moeten uitstralen dat ze masters of the universe zijn. ‘In 2007 kregen 2400 mensen een bonus van een miljoen of meer. Er werken 250.000 mensen, dus 99% kregen die niet al denkt iedereen dat ze veel verdienen…’ zegt hij.

Luyendijk koos voor een menselijke benadering van de bankier, dat is verfrissend. Maar mensen vinden, die wilden praten, was moeilijk. Er heerst een code of silence, een sterke geheimhoudingsplicht. Reputatie is het belangrijkste voor de bank, je raakt nooit meer ergens aan de slag als je ‘iets’ naar buiten brengt en alles wordt tegen jou gebruikt: bedreigingen, angst, afrekeningen… Toen hij een brooker vond die wilde praten, volgenden de reacties en commentaren, en wel 200 interviews. ‘Mijn ogen zijn open gegaan” zei hij. ‘ Het is fascinerend; mensen handelen alsof het iets dan hen overkomt, zoals het weer, de goden, maar het is mensenwerk. Je staat niet in de file, je bent de file. En de idee: ze zijn ook allemaal hetzelfde - kinderen van 25 die wild rondspringen op de beurs, psychopaten - is weg bij mij. Het zijn gewoon mensen’ aldus Luyendijk. ‘Schuldgevoel en schaamte zijn niet ontwikkeld. Daarom zijn bankiers net mensen. Ze zijn amoreel (niet immoreel). The Wolf of Wallstreet, dat is immoreel. Amoreel, dit zijn de regels volgen (gordel om, verzekeringen...), zich aan de wetten  houden.  Als ik de wet niet overtreed, doe ik niets verkeerd, valt me niets te verwijten. Bijvoorbeeld: iets aan een Belgische (zwaar overbetaalde) tandarts verkopen waarvan je ziet dat hij het niet snapt, waarvan je weet dat je veel geld gaat verdienen.‘

Zero jobzekerheid

‘Ze denken: mijn taak is zoveel mogelijk geld verdienen voor de aandeelhouders, als ik me maar aan de wet houd. Maar daarbinnen doe ik wat ik wil. Er heerst een amorele cultuur/houding bij banken en beursgenoteerde bedrijven’ meent hij. En welke factoren spelen die houding in de hand? Dat zijn er verschillende volgens Luyendijk. De eerste is ZERO jobsecurity, het gebrek aan jobzekerheid. Slechte kwartaalcijfers en je vliegt eruit, al breng je elk jaar 2 miljoen op. Dat kan elke dag gebeuren.

Er is geen loyaliteit noch van werknemer noch van werkgever, maar wel een hoge ontslagvergoeding (een half jaar of jaar) met een document om te tekenen dat ze je niet zullen aanklagen. De tweede is dat het verlies van baan, het verlies van identiteit (status) is. Niet hebzucht speelt, maar diepe angst om niet bij die wereld te behoren. Ze zijn doodsbang om te erkennen dat het geluk ergens anders ligt. Verder haalt hij ook de liquide jobmarkt aan (rap ontslaan, rap aangeworven), de afwezigheid van ‘ter goeder trouw handelen’, de enorme complexiteit van het bankwezen, de heimhouding, de slechte organisatie, het gebrek aan zorg en verantwoordelijkheidsgevoel en de verslaving. ‘Ze verkopen aan Muppets (wij dus?) die de bijsluiter niet kunnen lezen. Ze naaien Muppets (amoreel) want als ik het niet doe, doet een andere het wel, een andere medewerker of bank’, klaagt hij aan. ‘Banken en vermogensbeheerders laten zich uitstekend betalen en hun klant snappen toch niets…  en eisen niets. We hebben dus veel redenen om wakker te liggen’, zegt de journalist. ‘Uit de crisis leerden we dat een bank die te groot is om failliet te gaan, te groot is om te bestaan. Maar ze lobbyen. Ze sponsoren. Ze betalen bonussen. Ze lenen hun eigen vermogen 40 keer uit! Banken laten hun producten beoordelen. De kredietbeoordelaars worden betaald door die banken. Dat is belangenvermenging. Politici krijgen een baantje in de bankenwereld, professoren eentje als adviseurs. Ze zien ze als springplank in plaats van tegengewicht’ klinkt het pessimistisch.

Boem

‘Ik zie dit niet goedkomen… rotte appels wegnemen, is niet genoeg. De opgave is veel groter want de boom is rot. Er zijn zoveel mensen die zoveel schade kunnen aanrichten… Dit gaat weer boem doen, door de deregulering, globalisering en technologisering. Dat is een giftige combinatie en ook te zien in het onderwijs, in de gezondheidszorg en de bouw. Er wordt een illusie wordt geschapen van controle, van te complex om te kennen, dus niet te controleren. Maar dat is niet zo. De financiële wereld is niet zo complex. Laat controle niet aan de financiële sector over. Wat hebben we nodig? Betere wetten, hoofdelijk aansprakelijk stellen, doorzichtiger maken, banken kleiner maken en activiteiten uit elkaar halen, producten simpelere maken zodat mensen ze begrijpen’, pleit hij.

Er is dus veel werk aan de winkel, en niet alleen voor banken en politici, ook voor financiële en politieke journalisten.

Bedankt Joris Luyendijk, jij deed het al. Zo moesten er meer zijn…

Ps. Wil je zijn boek lezen, koop het:

http://www.standaardboekhandel.be/seo/nl/boeken/algemeen/9789045028163/joris-luyendijk/dit-kan-niet-waar-zijn-onder-bankiers
of
http://www.bol.com/nl/p/dit-kan-niet-waar-zijn/9200000028232044/?country=BE&Referrer=ADVNLGOO002008G-47L7F6WUYIMGM-85567229959

Wil je hem horen, ga naar een voordracht of klik op:

http://mediasite.ua.ac.be/mediasite/Play/388aee513c3441dfb18c9cbc014ba3991d

GROEN GROEIT?

Dat staat met de hand geschreven op een folder die ik vandaag in mijn brievenbus kreeg. Die uitgave komt eigenlijk veel te vroeg. Groeit groen? Inderdaad, maar toch vooral in de lente na een lange winterslaap. Dan zie je dat overduidelijk: lichtgroene sprietjes banen zich in weg in het verkleurde gras en minuscule blaadjes breken uit verdorde takken. Nu dus zeker niet: de bomen en struiken zijn kaal en bruine gekwetste bladeren bedekken verkleurde grasperken. Zelfs een trip naar de klimaattop in Parijs zal dàt niet kunnen veranderen.

Groen Gent? Ja zeker, zoveel mogelijk, waar ook of het aan de gevels van de huizen, voor en rond musea en in de parken is. Aan de nieuwe bibliotheek zouden groenen grasgangen leuk zijn om te piknikken. Aan Gentse musea bv. Bijloke is er nog veel plaats voor een struik-boom met bankje, ook voor vluchtelingen. En mensen moeten nog leren geen vuiligheid - blikjes, zakjes, bekers in het gras te gooien aan de Watersportbaan en daar ook geen vuilniszak tegen een of andere boom te deponeren (dank u Ivago). In Bourgoyen moeten niet per se kiezels worden gestrooid. Door de modder waden heeft ook iets.

‘Het gras was altijd groen. Ik stelde geen vragen’ zong Willy Somers, die ik ooit mocht interviewen voor TV Ekspres. Hij heeft gelijk. Vroeger stelde ik me daar ook minder vragen over, nu steeds meer. En dat Marva zingt ‘Ik droom voor jou. In groen en blauw. Een eiland in de zon. Met hier en daar. Zeg jij me waar. Een beekje en een bron’ vind ik, echt waar, lief. Maar Louis Neefs verwoordde het in 1970 (!) al nog het beste (met dank aan de Brit Wally Whyton).

Laat ons een bloem en wat gras dat nog groen is
Laat ons een boom en het zicht op de zee
Vergeet voor één keer hoeveel geld een miljoen is
De wereld die moet nog een eeuwigheid mee…

Toen bestond er nog geen Groen. Dus groener Gent? Helemaal eens en dat het groen en Groen groeit, eigenlijk ook…

DOOD ZIJN IS EEN FEEST!

Het lijkt alsof de Mexicanen lachen met de dood en feesten met en voor hun doden. Schijn bedriegt. Spot, geraamtes en uitbundig feesten verbergen hun angst voor de dood, verdoezelen en bezweren die. 
Op 1 en 2 november, dagen waarop wij eerder met droefheid denken aan wie gestorven is, vieren Mexicanen feest. Het is een mengeling van heidense goden, christelijke heiligen en oude indiaanse en katholieke riten. Mexicanen geloven ook dat begin november de doden op bezoek komen: op 1 november komen de engeltjes - kinderen die gestorven zijn - tot leven. Op 2 november is het de beurt aan de volwassenen. De Mexicanen laten die dagen hun deuren open staan zodat de doden hen zeker kunnen komen bezoeken. Want, zo zeggen ze, die gaan graag naar een feest. Op 1 november om middernacht luiden de klokken, dat is het teken dat de doden opstaan. Er is vuurwerk, muziek en zang.

EEN ALTAAR
In vele gezinnen, openbaar gebouwen, restaurants en winkels staat een gelegenheidsaltaar op een kast of tafel, het ene nog mooier dan het andere. Het staat vol met alles wat doden nodig hebben om te recupereren van hun lange reis terug. Ook zet men alles klaar waarvan ze in hun leven genoten: glazen met water, soep, maïskoeken, chocola, dodenbrood, tequila, sinaasappelen en ander fruit, groente, sigaretten, een of ander spel en zoetigheden. Alles wat eetbaar is, wordt later samen opgegeten. Er wordt veel zorg aan besteed omdat ze geloven dat de doden die komen, kunnen zien, voelen, ruiken en smaken. Het altaar is ook versierd met kaarsen, gele en oranje bloemen en de foto's van de overledenen. 
Op 2 november brengen Mexicaanse families een bezoek aan de graven van hun overleden vader, echtgenote, dochter of broer. Ze offeren voedsel, drank en bloemen. 

SKELETTEN
De meeste bakkers maken speciale broodjes met een doodskop en skeletten van suiker en chocola met karamel. Doodshoofden van suiker zijn te koop… met de naam van je geliefde. Er wordt gezongen, gedronken en gedanst. Kinderen verkleed in monstertjes bedelen op straat met een doodshoofd-potje, soms verkleed in een geraamte. Ze verkopen ook doosjes waaruit een skeletje springt. In winkels vind je 'aangepast' speelgoed: dansende skeletten, lachende doodskoppen, doodsmaskers en kledij van Pietje de dood. Er zijn ook wel eens tentoonstellingen met macabere skeletten en poppen in de meest knotsgekke houdingen. Om bv. met macht en geld te spotten krijgt een skelet een monocle, epauletten, een vest, een hoed en medailles. Het liefst ziet de Mexicaan de dood als iemand die geen kleren draagt: iemand die aan de arm van een ander skelet van kroeg tot kroeg trekt en drinkt. 

Raar maar waar.
Nu, van skeletten hebben ik geen schrik, de dood jaagt me geen angst aan. Dood zijn kan een feest zijn. Inderdaad. Voor mij en voor anderen…

 

IN DE WOLKEN VAN CLOUDS

Het kasteel van Le Rœulx, van de prins de Croÿ, is uitzonderlijk open voor publiek door Clouds. Ik ben in de wolken van deze wonderbaarlijke wolkige expo. 

Buiten kan je de wolken en nog veel meer zien o.m. in de doorzichtige meditatieve metalen gezichten Marianna en Nuria van Jaume Plensa (Barcelona) of in de reuze granieten kegelbal van de Nederlandse kunstenaar Jan Van Munster.

In de oude stallen ontroeren de wolken van Magritte (B) en Inigo Manglano-Ovalle (Chicago), maar ook de imposante takkeninstallatie van Bob Verschueren (B) aan de ingang. 

In de grote tuin krijg je door de fonteininstallatie van Anne Blanchet (Genève) om de tien minuten een fantastisch schouwspel door wind en wolk. Je waant je even, als je in die wolk belandt, overal en nergens. Zalig. 

De Oranjerie huisvest fascinerende wolkenkunstwerken o.m. een prachtige foto van een suikerspinachtige wolk van Perrine Lievens (Parijs) en een intrigerende en rustgevende wolken-in-bokalen-installatie van Charlotte Charbonnel (Parijs) waarin halfvolle melk, gesteriliseerd water en ethanol een cruciale rol spelen. 

En dan die honderden (?) met water gevulde plastiek zakjes aan nylondraden van Michel Francois (B). Ze vormen een regenwolk van 250 tot 300 kg, waarin licht en zon zorgen voor een subtiel kleurenspel. Glimlachen doet de gestileerde wolkenwandelaar van Françoise Coutant (B). Met dank aan de supersympathieke gids in de Oranjerie die, jawel, in het Nederlands én zeer vriendelijk uitleg gaf. De 16 blz. tellende gids van 1 euro bevat geen letter Nederlands, al is 60% van de bezoekers Nederlandstalig. Hoe dan ook…

Haast je, want deze Clouds is slechts tot 18 oktober te zien!

Voor meer info over Clouds: Château du Roelx, Place du Chateau, Le Rœulx. 

Foto’s nemen buiten mag, binnen niet. Via www.Iténeraires.be kan je de Vlaming Pieter Vansteenbrugge als gids boeken.

Wie échte wolken wil zien, moet gewoon naar buiten en boven kijken. 

Wie meer wil over weten over wolken: http://www.bol.com/nl/p/weerverkenner-wolken/1001004007255016/ en http://www.bol.com/nl/p/onder-de-wolken/1001004004856873/ en ook http://www.bol.com/nl/p/wereld-wolken/9200000037405454/

TWEE BIJZONDERE DAGEN...

Twee bijzondere werelddagen vandaag: die tegen de doodstraf en die van de geestelijke gezondheid. Bij beiden - en gelijkaardige dagen - zit mijn hart.

Werelddag tegen de doodstraf. 

Mensen doden mensen die mensen hebben gedood. Dat kan voor mij echt niet. Vriendin Agnes vecht er al jaren tegen, vrijwilliger en gratis, met hart, ziel en lijf. Geregeld bezoekt ze in Texas terdoodveroordeelden en in onze gevangenissen langgestraften. Ze is een dame om u tegen te zeggen. Vanavond organiseert ze een antidoodstraf-ontmoeting. Bjorn Magnus, die Breivik op het eiland Utoya overleefde, komt er spreken. Kijk op:

http://commcommon.com/upload/5/files/Affiche%20www%20anti%20doodstraf.pdf

Ophanging, vuurpeloton, onthoofding en dodelijke injectie.
‘Dat zijn vier officiële manieren waarop vandaag de dag mensen worden gedood, met goedkeuring van de regering. Regeringen die de doodstraf toepassen, stellen dat zij op deze manier ernstige misdrijven voorkomen en het recht kunnen herstellen. Zij geloven dat de staat het recht heeft burgers te doden. Amnesty International is het daar niet mee eens. Ik ook niet. AI zegt 'nee' tegen de doodstraf. Altijd. Overal. Ik ook.

https://www.aivl.be/doodstraf

Werelddag van de Geestelijke Gezondheid.

Ik heb het charter van de VVGG ondertekent, u ook? 

Wat staat erin? 

Dat ik een warmere wereld wil zonder taboe op geestelijke gezondheidsproblemen. 

Dat ik vind het een onrecht als mensen gestigmatiseerd of zelfs gediscrimineerd worden omwille van geestelijke gezondheidsproblemen. 

En dat ik wil mee ijveren voor een warmere wereld en me wil inzetten om die mensen kansen te geven. Ja, dat wil ik.

http://charter.geestelijkgezondvlaanderen.be/

ps. Voor wie over de doodstraf wil lezen:
http://www.bol.com/nl/p/kroniek-van-een-executie/1001004011760374/ of http://www.bol.com/nl/p/beulswerk/9200000036079153/

Voor wie over geestelijke gezondheid wil lezen:
http://www.bol.com/nl/p/kan-geestelijke-gezondheid-worden-gemeten/1001004011242355/