HUN ENSOR EN MIJN ENSOR...

Ensor is van hen, maar ook een beetje van mij. Van hen, daarmee bedoel ik Oostende en Antwerpen. In Oostende woonde en werkte hij, die stad inspireerde hem. In Antwerpen, in het KMSK, hangt de grootste collectie Ensorwerken. Maar hij is ook van mij, door zijn zeezichten, zijn Intrede, zijn graf, zijn huis, zijn collectie… in 1985, 3003, 2006, 2022, 2022 en 2024.

Winter of herfst 1985: Mariakerke

Mijn liefde voor zijn werk - later ook voor hem - begon in 1985, bijna 40 jaar geleden. Ergens tussen Middelkerke en Mariakerke, ongeveer ter hoogte van domein Raversiyde. Het was winter of herfst, en periode zonder toeristen. Het zeezicht greep me zo aan dat ik mijn auto stopte, parkeerde en staarde. Ik zag en voelde ik wat James Ensor daar moet hebben gevoeld, nl. de zee in al haar schoonheid: haar onopvallend pastelkleurenpalet, haar chaotische beweeglijkheid, haar ongekende diepte en verte, haar ondoorgrondelijkheid, haar verassende wendingen en onontdekte geheimen. Ik krabbelde iets op papier, maar dat schrijfsel vond ik (nog) niet terug.

Wist ik toen al dat Ensor een fan was van zeezichten? Oostende was alleszins zijn inspiratiebron. De badstad, de haven, de oneindige zee, de schepen. Ik moet toegeven dat mijn liefde van toen, voor zijn zeezichten, nu overhelt naar zijn figuren, gedrochten, maskers.

Juli 2003: Paul Getty Museum, Los Angeles.

Op reis in California, met een stop in het Paul Getty Museum in LA. Wat ik niet verwachte, gebeurde: ik kwam opeens - ik wist dat vooraf niet, maar had dat moeten weten - een van zijn meesterwerken tegen: ‘De Intrede van Christus in Brussel’ uit 1889. Waaw. Die personages, die kleuren, die expressie, dat gespot op een doek van 2,5 m op 4,3 m. Het lijkt een aanklacht tegen van alles en nog wat: kerk, staat en justitie, kleinburgerlijkheid, hypocrisie, sterfelijkheid, gewone burgers, werkende mensen. Een stoet van maskers, tronies, clowns en karikaturen. Het schilderij hing niet opvallend centraal of in de kijker, en dat vond ik toen, 21 jaar geleden, wel jammer. 

Mei 2006: het graf op het kerkhof in Mariakerke bij Oostende.

Onvergetelijk, dat graf in Mariakerke bij de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Duinenkerk, tijdens de kunstroute Beaufort 2006. Niet zozeer om zijn graf. Neen. Ik was gefascineerd door de spin die het beschermde. De spin van Louise Bourgeois (Een ander exemplaar van haar bewonderde ik in Bilbao in 2014 aan het Guggenheim Museum). Ik was er weg van, ik, die spinnen haat, vermijd, ontvlucht… door een mengelmoes van angst en afkeer. Die spin op, of beter, over het graf van James Ensor! Wat een beeld… 

Willy Van den Bussche was commissaris-generaal van Beaufort 2006, was een aanspreekbare en aangename gesprekspartner, toen ik hem mocht interviewen als conservator van het Permeke Museum in Jabbeke.

Een spin staat symbool voor o.m. bereidwilligheid, creativiteit, krachtige energie, geduld, maar ook voor de duistere kanten van het leven. En ook die had Ensor. Zijn minder fraaie kantjes leerde ik veel later kennen, door zijn huis, een folder en een documentaire. Het graf blijft de spin verdween. Het kerkhof is gelukkig beschermd erfgoed, mede dankzij Ensor. Jaarlijks is er in april een Ensorherdenking. 

Februari 2011: Het Ensorhuis, Vlaanderenstraat 27, Oostende.

Echt, door de kamers dwalen - na de eerste stop in een authentiek souvenirwinkelinterieur - waar deze kunstenaar leefde, schilderde, bezoekers ontving uit alle mogelijke creatieve sectoren: kunstenaars en schrijvers, het geeft je een blik achter zijn schermen, zijn kunst en zijn gezichten, maskers, skeletten, gedrochten, schepselen, figuren… Zijn hoed en jas hangen aan de kapstok alsof hij net kan binnenkomen en je eigenhandig loodst door zijn salon en eetkamer om er het originele meubilair te tonen, zijn piano, foto’s, reproducties en de maskers in kasten en op tafels.

Oktober 2022 en januari 2024: het KMSK in Antwerpen

Ensor in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen. Een zaal vol schilderijen, tekeningen. Indrukwekkend. Zijn krasse koppen ook. Het KMSK heeft, jawel, de grootste collectie Ensorwerken ter wereld. Laat je verrassen door zijn zeezichten, zijn grimmige figuren… en ook door de rest van dat museum! Daar en op alle andere plaatsen (ook in werd het me duidelijk: Ensor was een man met talenten en ideeën, fantasierijk en creatief, maar ook - volgens kenners - een opschepper, showbeest, leugenaar, dwarsligger, ruziemaker en anarchist. Hij noemde zichzelf ook zot, dwaas en boosaardig. 

Daarom en vandaar: dit Ensorstuk in dit Ensorjaar. Voor Ensor, die ik niet vergeten kan.

Bronnen: Folder Ensorhuis, website KMSK Antwerpen,  ‘Het Ensorhuis’ (Uit in Vlaanderen), ‘Het Oostende van James Ensor’ (Hans Hoekstra), Wikipedia, ‘Ensor en de avant-garde’ (MMK Oostende), KMSK Antwerpen.

#ensor #jamesensor #oostende #ksmk #antwerpen #zee #maskers #huis #ensorhuis #zeezicht #spin #graf #museum #paulgetty

WAT MAAKTE EN MAAKT ME BLIJ?

2023 zwaaide ik rustig uit, 2024 begroette ik voorlopig zorgeloos. Januari geeft me de kans om na te denken en me te bezinnen over wat me blij en niet blij maakte en maakt. Heb jij ook een lijstje?

😊

Waar begin ik? Ik ben blij dat ik uit een groot gezin kom, iets dat ik vroeger nadelig vond. Het leren samenleven met moeilijke karakters, talrijke gebreken en onherroepelijke tekortkomingen (van mezelf incluis)gaven me vleugels en harnassen. Ze bezorgden me een geweldloze bewapening tegen moeilijke omstandigheden, maar ook inspiratie en creativiteit en gevoelens van medeleven, solidariteit en rechtvaardigheid.

🛏

Ik ben blij dat ik na zes jaar ongelukkig internaatsverblijf in Leuven kon en mocht studeren wat ik wilde en daar ook mijn beste vriendin ontmoette.

Ik ben blij dat ik niet meer rook: roken stinkt, is duur en ongezond. Net voor 2000 stopte ik met dat getrek, gezuig, gezabber. Toch snak ik af en toe naar een sigaret, vooral op moeilijke dagen. Vreemd.

📰

Ik ben blij dat ik geen freelancejournaliste meer ben. Het schrijven op zich was boeiend. Het het onderbetaalde en ondergewaardeerde werk niet. Vaarwel stress en enkele oneerlijke collega’s. Ongelijkheid, discriminatie en onrechtvaardigheid komen, jawel, in de ‘beste’ kringen voor.

🕴👭👻👻👻👻

Ik ben heel blij dat ik een compagnon de route heb, moeder ben van twee heerlijke dochters en oma van nu 2 schatjes en weldra van vier: dat is soms een last-belasting omdat ik écht geen supermens ben-wil-kan zijn en worden. Maar meer dan soms vervult die kroost (vooral die kleintjes) me met een onbeschrijfelijk aangenaam hartverwarmend gevoel. Zonder hen én mijn schrijven zou mijn leven leeg zijn… Mijn rijkdom is aangevuld met liefhebbende zussen, familie en vriendinnen.

✈

Ik ben blij dat ik niet meer vlieg. Weg met die milieuvervuiling, ondermaatse prijzen, stress, benauwdheid, opgesloten gevoel en claustrofobische situatie. Ik kan niet meer vliegen naar mijn dochters als ze in nood zouden zijn. Dat steekt. Mijn back-up, man en hun vader kan dat wel. Hij heeft voldoende ervaring met baby’s en kinderen: met baden, verzorgen, pamperen, eten geven, vertroetelen en liefhebben. 

Ik ben blij dat ik niet meer vroeg uit de veren moet, want daar heb ik een hekel aan. Ik ben een avond- en nachtmens. Heerlijk, elke ochtend rustig ontbijten met een krant. Heerlijk, tot na 19u of 20u schrijven. Soms kan ik echt niet stoppen (hij ook niet)…

😊

Ik ben ook blij dat mijn dagen en avonden aangenaam gevuld zijn - naast schrijven -  door bezoek van of aan (onverwachte en verwachte) familie of vrienden, vrijwilligerswerk voor CAW, VOG of Uilenspel, een toneel-en filmvoorstelling, een receptie, een feestje, een lezing, of de TV-kijken. Elk nieuws is welkom, elke moord ook. Met thee, alcoholvrij bier of een wijntje, soms ook met die vermaledijde smakelijke (naturel of pickles) chips.

🏡

Ik ben blij dat ik niet meer in Hasselt, Leuven, Veurne, Sedrata, Antwerpen of Amersfoort woon, ook al heb ik overal mooie herinneringen. Ik ben nu thuis, in een huis, in Gent. Neen, ik ben niet (meer) van ‘de’ Limburg. Ik ben een Gentenaar, een Belg, een Europeaan, een wereldburger met wortels en affiniteiten in alle continenten.

🖊 🖳📖📕

Ik ben heel blij dat ik schrijf, dat ik graag schrijf, dat ik wil schrijven, kan en mag schrijven, elke dag. Zolang ik wil, zoveel ik wil en kan. Dan leef ik, herleef ik, bleef ik. En tussendoor wandelen, lezen,...

💩

Ik ben blij dat die zwarte hond niet meer zo dikwijls opduikt in mijn hersenen. Vroeger was dat een dobberman, nu meestal een pekinees, afhankelijk van mijn gevoel-gedrag-gedachte. Dat beestje jaagt me angst aan, geeft me stress, bezorgt me verdriet en slapeloze uren om duizend kleine en grote dingen die, nadat het beest verdwijnt of wegloopt, onbenulliger of beheersbaarder blijken.

Ik mag heel blij dat ik niet echt ziek ben, geen kanker heb, niet verlamd ben, alleen af toe moe of moedeloos en duizelig op bank of bed. Dat kan ik aan, want dat is het leven, vallen en opstaan, als dat maar voor even is.

Ik ben wel niet blij dat ik bijna 70 ben. Ik heb nog veel plannen en wensen maar besef dat ik de laatste fase van mijn leven inga. Onomkeerbaar en onherroepelijk is dat. Maar vermijd me niet, cijfer me niet weg. Spreek, vergader, organiseer, wandel, zucht of lach met mij. Denk niet aan wat ik niet meer kan, maar wat ik kan (dat is heel veel), niet aan wat ik moet, maar aan wat ik echt wil zijn, doen, beleven…

Wees gerust, in 2024 denk ik - net als in 2023 - aan jullie, aan iedereen die een plaats heeft in mijn hart.

 

Ps. Ik ben ontzettend, ongelooflijk blij dat ik geen slachtoffer ben van oorlog, van geweld, verwoesting en vernieling, van koude en honger, van brand of water, van ruzies, van misbruik en zoveel andere drama’s… 

VREDE PEACE PACE MYR MIR PAZ PAIX FRIEDEN

LEVE DE SINT EN LEVE DE TUTTERBOOM!

In de Tuin van Kina staat een boom voor tutters, in Gent zeggen ze tuutjes. Fopspeentjes in alle kleuren en maten die kindjes met pijn in het hart, zelfs met een traan de laatste jaren hebben weggeschonken aan de Sint. Ook deze week zal de oogst weer groot zijn en niet alleen in Gent!

Een tut, tutter, tutje, fopspeen - zo blijkt uit mijn moederlijke en grootmoederlijke observatie-ervaring -  is een trooster-redding-hulp-steun in moeilijke tijden, zoals daar zijn: te moe zijn, niet in slaap geraken, honger of dorst hebben, een eenzaam momentje of een klein-groot verdriet hebben, een pijntje moeten verbijten,... 

Ooit komt de tijd dat dat ding definitief uit dat mondje moet. Daar is de periode rond 6 december een ideaal tijdstip voor. Honderden, neen tienduizenden  kindjes hebben hun tutje al ooit ergens aan een of andere Sint gegeven. Neen, de goede in rood geklede man met baard steekt die daarna niet in zijn mond. Neen, die gooit die ook niet in de vuilnisbak. En neen die geeft die (gebruikte) ook niet aan de arme kindjes in Afrika. Hij, of zijn helper Pieter (met roet of kleur) hangt die... in een boom. Dat is toch wat in Gent gebeurt. In de Tuin van Kina staat een volgeladen boom. Hij wordt stevig ondersteund want een massa tutjes, dat weegt.

TUIN MET TUTTERRITUEEL

Het is een heerlijke tuin voor mij: elke plant en elke boom heeft een naamplaatje! Dus na 10 bezoeken ken ik er wel een paar (o mijn geheugen!). De enorme, centraal gelegen Canadese populier is mijn favoriet. Van het jaarlijks tutjes-weggeef-ritueel blijf ik wijselijk weg. De bedrukte, bedroefde of betraande snoetjes wil ik niet zien. Dan wellen bij mij ook tranen op. En trouwens: die zullen snel opklaren door een drankje en een geschenkje. Ik denk niet dat de toekomstige tutterloze nachten veel commotie zullen teweegbrengen. Dat was alleszins mijn ervaring, veel te lang lang geleden.

WEG MET DIE TUTTERS

Mijn dochters doneerden, met twee jaar verschil, de ene thuis, de andere in de crèche hun exemplaar moedig aan de Sint (toen nog begeleid door een zwarte maar vriendelijke meneer). Net voor het slapen gaan werd door de ene al meer dan de andere aangedrongen op een tut, de oude of ene nieuwe. Maar mama bleef kordaat-onverbiddelijk: de tut was weg, mee met de Sint naar andere kindjes die deze echt nodig hadden. Dat hielp: mijn dochters zijn sociale wezens (de ene al meer dan de andere) met een stel hersenen die goed werken.

En mama blij: na 2,5 jaar vooral nachtelijk gesabbel, gezuig en gelurk hoopte ze dat haar dochters in moeilijke tijden de nodige troost-steun-redding kunnen vinden bij haar of bij hun vader, toen, later en nog altijd...

ps. Ik was 6 toen ik die Sint knutselde. Toen had ik 's nachts geen tutter maar ik zuigde stiekem op mijn duim.

#tutter #tuutjes #fopspeen #gent #tuinvankina #sint #tutteren 

MIJN HOOFD IS EEN VISSENBAK

Mijn hoofd lijkt wel een vissenbak, geen aquarium want zo mooi, helder en professioneel ziet het er echt niet uit. Er zwemmen grote en kleine vissen in, lichte en donkere, beweeglijke en roerloze. Net als mijn huidige gevoelens, gedachten, ideeën en zorgen...

Vissen. Ze zijn rustig of gejaagd, nerveus of doodkalm. Ze zwemmen, spartelen, bewegen van links naar rechts, van boven naar onder of omgekeerd, afwisselend ordelijk en wanordelijk, net als wat zich in mijn hoofd afspeelt.

Het lijkt in mijn vissenbak wel een warboel, een chaos maar dan wel met een ondefinieerbaar goedgeorganiseerd systeem: geen enkele vis botst tegen een andere of hapt naar een of andere voorbij-, boven- of naastzwemmer, voor zover ik kan vaststellen. Ze kennen hun plek in hun bak, in hun beperkt universum. Ze naderen elkaar wel, stijgen en dalen, net als mijn gevoelens, gedachten, ideeën en bezorgdheden. Samengevat, er zit van alles in die bak en ook in dat kleine grijze hoofd van mij.

Niet dat ik geen vis wil zijn, neen. Maar ik moet geen goudvis zijn of worden, geen veelarmige inktvis, geen kostbare koï, geen gevaarlijke kogelvis, geen geniepige sterrenkijker, geen prachtige kempvis, geen lachwekkende clownbotia en ook geen bloeddorstige piranha. Ik ben tevreden als onopvallende en kleurloze baars, brasem of kaper. Zoek me dus niet in Afrika, China of de VS, maar gewoon thuis.

Ik wil geen prooien zoeken, steken of eten, geen kleinere soortgenoten elimineren, maar zorgeloos zwemmen met en tussen alle soorten. Ik wil ook niet chaotisch en niet lui zijn, niet vaag en niet heimelijk, niet onvoorspelbaar en ongrijpbaar maar wel veelzijdig, empathisch, fantasierijk en leergierig. En zo wil ik het houden, in mijn vissenbak, in mijn hoofd (ik ben dus meer een vis dan een waterman).

Als ik een wens zou mogen doen, dan zou mijn vissenbak een heus aquarium moeten worden met rustplekken: eenvoudige rotspartijen, wuivende bruingroene planten en gestapelde takjes. Daar zouden mijn vissen… onnodige zorgen, onafgewerkt ideeën, onaangename gevoelens of dwingende gedachten even kunnen bekomen, rusten, misschien zelfs uitdoven. Weg met alle vissenissen in mijn hoofd!

 

Ps. Telkens ik de zorgen en bezorgdheden zie, hoor en voel op de plek waar deze aquarium staat - in een afdeling van 't Venster, waar mensen verblijven met een NAH, een niet-aangeboren hersenletsel - zijn mijn visjes plots heel wat kleiner en onbeduidender…

#vissen #vissenbak #hoofd #gevoelens #gedachten #ideeen 

POM POM POM POEN!

Waarom fascineren pompoenen me? Door hun kleur? Door hun gewicht van 1 kg tot 1000 kg en meer? Door hun gezellige ronde vorm? Omdat er zoveel soorten zijn, qua afmeting (van bal tot reus) en qua kleur (van licht tot donker)? Omdat ze niet én wel eetbaar zijn? Omwille van hun sprookje- en horrorgehalte? Of omdat ze zoveel mensen inspireren? Kijk naar de monsters, lampen, races, wedstrijden, gedecoreerde tafels en dorpels rond Halloween. Misschien is het gewoon de combinatie van alle factoren...

Een pompoen voor mijn deur of in een mand in huis: daar had ik nooit interesse in. Maar een fan werd ik wel na het zien van de berg pompoenen in Krewelshof in het Duitse Lohmar. Daar passeerde ik toevallig al twee keer tijdens wandelreizen. En telkens moest ik gewoon stoppen, uitstappen en gaan kijken. Of beter: bewonderen. Wat een berg, 3000 stuks! En voor die 'kürbis'-berg pronkten in september de drie winnaars van het jaar: Walter De Wever uit Wanzele kreeg plaats nr 1 met een kanjer van 513,5 kg, zijn vader Johan uit Ternat plaats 2 met 511 kg. Nummer 3 op het ereschavot met 369 kg, was het exemplaar van een Duitser. 

Het is niet de eerste keer dat Walter De Wever daar wint: in 2021 ook. In Utrecht scoorde hij al eens met een bal van 711,5 kg. Jawel, elke gram telt. Ze hebben veel aandacht en heel veel water nodig.

Kasterlee blijkt in ons land het epicentrum van de pompoenkweek te zijn: er is een pompoengenootschap dat jaarlijks een regatta met uitgeholde exemplaren organiseert én een pompoenlied verspreidt. Kweker Herman Boonen scoorde daar met een kanjer van 1.002 kg! Die mag zich terecht pompoenkoning van België noemen. 

Een pompoen staat symbool voor geluk, overvloed, voorspoed en dankbaarheid. Het is een binair geval: botanisch eis het een vrucht, culinair een groente. Een soepje of moes van pompoen, ik kan het aanbevelen. Heerlijk!

GIFTIG EN VERSPILLING

Ondanks mijn pompoenliefde, moet ik eindigen met twee nare berichten...

Grote pompoenen zijn giftig! Het Antigifcentrum krijgt jaarlijks tussen 30 en 50 oproepen van mensen die ernstig ziek zijn na het eten van giftige pompoenen. 

Als je niet weet welk exemplaar je zorgeloos in pot of oven kunt gebruiken - er zijn wel 100 soorten! - vraag het aan je groenteboer. Dat deed ik ook. 'Hokkaïdo', raadde die me aan. Ik zag, zocht en kocht. Gewapend met vijf exemplaren verliet ik het kürbisland.

En ja, misschien heb ik een boon voor die groente: ik ben graag keukenlui. Zo snel mogelijk zo gezond mogelijk eten op tafel krijgen, is mijn motto. En met jou, pompoen (die op de foto), is dat heel goed te doen! Ja, ik schrijf nog altijd veel liever dan ik kook...

Grote pompoenen zijn een verspilling! Blijkbaar wordt van de gekweekte exemplaren slechts 1/5 hergebruikt (als voedsel voor wilde dieren)! De rest belandt op stortplaatsen waardoor schadelijke gassen zouden ontstaan voor het milieu. 

Het is niet al goud wat blinkt!

Ik hou van pompoenen, pompoenen vind ik mooi.

Grote ronde dikke, geile vind je nooit.

Ik hou van pompoenen, pompoenen om ter zwaarst.

Honderd is te weinig duizend dan maar.

fragment uit het pompoenlied, van Peter Boonen.