Wie het als jongere moeilijk heeft met discipline, wispelturig is en voortdurend van school moet veranderen, kan het letterlijk en figuurlijk ver brengen. Dat bewijst priester-missionaris-Jezuïet-wetenschapper Jan Pieter De Smet. De expositie in het Caermersklooster in Gent geeft een boeiend beeld van deze merkwaardige zwartrok en zijn geliefde nobele wilden, de Indianen in de Rockey Mountains.
De brief van
zijn vader met ‘Zeer beminde zoon’ was
2 jaar onderweg als hij J.P. bereikte in Florissant, de VS. Tegen zijn vaders
wil trok hij daar naartoe in 1821. Hij arriveerde er in pedus apostolorum (te voet als missionaris) nadat hij met de boot
in Baltimore aanmeerde. In rechte lijn is dat 1.185 km of 824 mijl!Ik zie op de expo niets over Apaches,
Sioux en Cherokees, die zo graag in films worden opgevoerd, wel over ‘zijn’ bv.
Salish, Nimi’ipu, Kalispel, Kootenai en Blackfoot. Ik zie prenten,
schilderijen, kaarten en voorwerpen en lees beschrijvingen en commentaren.
LISETTE
J.P., geboren in Dendermonde in 1801, is een eerder merkwaardige maar ook vergeten figuur. Toch speelde hij in de 19de eeuw een grote rol voor de Indianen. Den grooten Zwartrok tekende en beschreef hun doen en laten, hun leven en dood, hun kledij en hoofdtooien, hun paarden en bizons, gewoonten en gebruiken. Daarom is voor iedereen wat te ontdekken op deze ‘The Call of the Rockies’ tentoonstelling. Studenten van de academie tekenen er, leden van een congres van Et(h)nocoll lopen rond met een gids, toevallige passanten van/naar de Vrijdagmarkt houden er halt.
Indianen en hun
dagelijks leven blijven boeien, ondanks of door allerlei fabeltjes en mythes,
mij dus ook (met dank aan Pauline voor de tip van de rondleiding). Mijn oog
valt op een halsketting met grizzlytanden, een Blackfoot kledingstuk uit 1875
met, jawel, vingerhoedjes, hoofddeksels met lange veren, de natuurlijk
gekleurde stekelvarkenspinnen op een draagtas en een stokjesspel (wie het
langste heeft, wint; de verliezer met er eentje aan de winnaar afstaan). Ik
weet nu ook dat zijn tweelingzus Coleta stierf toen ze 6 was, dat zijn muilezel
waarmee hij de Plains in trok Lisette heette - vriendelijk en gehoorzaam - en hij
die aanmoedigde met luid geschreeuw en een zweep. Het Katholieke wereldbeeld botste met het Indiaanse maar de ‘goede en wijze’ zwartrok drong niets op, bewandelde de weg van de geleidelijkheid om zijn boodschap te kunnen brengen. Opvallend zijn ook de opnames over brieffragmenten waarin hij boos is op en zich verzet
tegen de blanke decadentie en alcohol die de gezondheid en gedrag van Indianen
bezoedelen.
BV
Hij was een echte BV avant la
lettre. Tussen 1840 en 1870 trekt hij 5 x van Saint Lois naar de Rockey
Mountains, 7 maal naar het gebied boven de Missouri en 9 x naar Europa om te
getuigen, met de Indianen en allerlei voorwerpen. Door zijn charisma, openheid, humor en
liefde voor de Indianen, wint hij echter hun vertrouwen en slaagt hij erin heel
wat elementen van hun leefwereld en eigenheid te observeren, te beschrijven en
te bewaren. Dat hielp toen niet genoeg, maar kan voor Indianen nu bijdragen tot
een rechtvaardiger behandeling, meer erkenning en het recht op een eigen culturele
identiteit om fier op te zijn.‘Ik
heb meer wilden gezien in de steden van Europa en Amerika dan in de vlakten en
de bergen van het verre Westen’,
schreef P.J. De Smet. Ik ook, en voeg daar het Zuiden bij.
